Prikkels: je kan meer aan in verbondenheid

Wanneer prikkels ons leven gaan beïnvloeden kan het bijna niet anders zijn dan dat dit invloed heeft op onze fysieke en mentale gemoedstoestand. Vaak in negatieve manier. Wat echter net zo belangrijk is is dat onze gemoedstoestand er mede voor zorgt hoe goed we prikkels kunnen reguleren en hoeveel we dus qua belasting aan kunnen.

In verbinding zijn betekent dat je meer aan kunt in prikkels.

De vraag blijft dan: hoe werkt dit precies? Om hier beter inzicht in te geven behandelen we in deze blog de polyvagaaltheorie. Dit is een theorie die meer inzicht geeft in welke standen of modi ons zenuwstelsel kan staan (denk aan de vecht- en vluchtmodus of de freeze) en welke invloed dat op ons heeft. Verderop in de tekst wordt deze theorie gekoppeld aan praktijkvoorbeelden.

Wat is de Polyvagaal Theorie?

Ons zenuwstelsel kan in verschillende standen / modi staan. Zo heb je de bekende vecht/vlucht modus of de freeze modus, maar kan je je ook verbonden voelen met jezelf. De modus waarin ons zenuwstelsel staat bepaalde mede hoeveel we aan kunnen in activiteiten.

Polyvagaal Theorie beschrijft hoe de nervus vagus (de tiende hersenzenuw) ons autonome zenuwstelsel reguleert. Dit zenuwstelsel heeft drie primaire toestanden:

1. De ventrale vagale toestand (sociale betrokkenheid)

   • Dit is de toestand waarin we ons veilig en verbonden voelen. Het stelt ons in staat om te communiceren, samen te werken en liefdevolle relaties op te bouwen.

2. De sympathische toestand (vechten of vluchten)

   • In deze toestand bereidt ons lichaam zich voor op gevaar. We ervaren verhoogde hartslag, versnelde ademhaling en gespannen spieren. Dit is handig bij acute dreiging, maar problematisch als deze reactie chronisch wordt.

3. De dorsale vagale toestand (bevriezen of afsluiten)

   • Wanneer een situatie te overweldigend is en we geen uitweg zien, schakelt ons systeem over naar deze overlevingsmodus. Dit leidt tot gevoelens van verlamming, dissociatie en emotionele afvlakking.

Hoe beïnvloedt dit ons dagelijks leven?

Het kan zijn dat iemand na een auto-ongeluk of virusinfectie sneller in de freeze- of vecht/vlucht modus schiet. Dit kan meerdere oorzaken hebben:

• Er was al een dysregulatie van het zenuwstelsel aanwezig voor het ziek worden. Bijvoorbeeld door onverwerkt trauma. Ziek worden heeft dit versterkt of is zelfs een gevolg van deze dysregulatie.

• Door overprikkeling na het ziek worden voel je je minder veilig in je lichaam en in de dingen die je doet. Je zenuwstelsel is sneller overprikkeld. Je wordt terughoudender (heel logisch trouwens) in het dagelijks leven of je negeert juist alle signalen en vanuit de vecht/vlucht modus blijf je doorgaan.

"Soms ben je al verder in je herstel dan dat je zenuwstelsel toelaat."

In een van de toestanden schieten na het ziek worden is niet iets geks. Het is een reactie van het zenuwstelsel om je te beschermen tegen bijvoorbeeld verder leed. Verderop in een herstelproces is het echter goed om te gaan kijken of die blijvende toestand niet uiteindelijk jouw herstel in de weg zit.

Soms is het namelijk zo dat je al verder bent in je herstel dan dat je zenuwstelsel toelaat. Het is te beschermend geworden.

Laat ik dat even uitleggen met een praktijkvoorbeeld:

Na een ongeluk is een cliënt van me sneller overprikkeld dan daarvoor. Ze ervaart concentratie, aandacht en geheugenproblematieken. Ze is enorm gevoelig voor licht en geluid geworden. Haar beroep als docente kan ze niet meer uitvoeren op dit moment. Kort na het ongeluk heeft ze geprobeerd te gaan werken maar dit ging niet meer na enkele weken. De reactie daarop is dat ze zich terug heeft getrokken in huis. Gordijnen dicht en de agenda leeg (freeze).

Dit is natuurlijk een logische reactie op wat er op dat moment in haar leven speelt. Ze vond op die manier balans in belasting en belastbaarheid van dat moment. Na enkele maanden thuis te hebben gezeten was die balans echter niet vooruit gegaan. De gordijnen zijn nog steeds dicht en de agenda leeg. Sociale interactie is er nauwelijks, waardoor ze steeds verder uit verbinding raakt (verder de freeze in).

Deze freeze-modus zorgt er op lange termijn voor dat het zenuwstelsel klem blijft zitten en prikkels niet goed reguleert. Als je dan bijvoorbeeld boodschappen gaat doen kan dat te overweldigend zijn. De prikkels worden je teveel en schiet weer de freeze in. Op deze manier zit er een plafond in je herstel en kan je niet opbouwen naar een betere kwaliteit van leven met meer verbondenheid.

Hoe bouw je dan op?

Opbouwen kan op verschillende manieren:

• Je leert je zenuwstelsel op kleine en simpele manier te prikkelen zonder dat het teveel wordt. Bijvoorbeeld door ademhalingstechnieken toe te passen of kleine activiteiten te doen zonder de grenzen op te zoeken.

• De ASITT of Epiphora Methode kan helpen in het belastbaarder maken van je zenuwstelsel. De Epiphora Methode helpt bij het leren ontspannen van je zenuwstelsel en het activeren bij de freeze,

• Als je in dysrgeluatie blijft is het goed om te kijken naar of er onverwerkt trauma of emoties uit het verleden deze toestand in standhouden. Hierbij kan een psychologisch traject uitkomst bieden.

Er zijn hiernaast nog meerdere manieren om je zenuwstelsel te leren reguleren. Voor iedereen is de weg uit de dysregulatie op een andere manier vormgegeven. Belangrijk blijft het om er bewust van te zijn dat er een uitweg is!

Anders gezegd: Je mag jouw zenuwstelsel leren om meer de verbondenheid op te gaan zoeken, zodat je prikkels beter kan gaan reguleren.